พิจารณาความตาย

เวลาคนตาย คนธรรมดาสามัญตาย ไม่ได้ปฏิบัติสมาธิ เมื่อ วิญญาณจิตออกจากร่างไป จะมีร่างกายออกไปด้วย แต่ถ้าอยู่ใน สมาธิ จะมีแต่ดวงใสๆ สว่าง ลอยออกไป อันนี้ก็ไม่เคยมีใครพูด

วิปัสสนากรรมฐาน เกิดได้ ๒ ช่วง ช่วงหนึ่งพิจารณาแล้ว จิตมันหมุนลงไปจนกระทั่งถึงอัปปนาสมาธิ พอถอนออกมา พอสัมพันธ์กับร่างกาย รู้สึกว่ามีกายปั๊บ มันจะเกิดความคิดขึ้นมา ความคิดอันนั้นไม่ใช่ความคิดที่เรายึดเป็นหลักพิจารณาตั้งแต่เบื้องต้น มันจะเป็นความคิดใหม่ ซึ่งมันอาจจะกระโดดไปโน่นกระโดดไปนี่ มันไม่เป็นระเบียบแบบแผน

ในเมื่อจิตมองเห็นความตายชัดเจน ในขณะที่รู้เห็นอยู่ มันก็แค่เฉยอยู่ พอจิตถอนจากสมาธิ พอรู้สึกว่ามีกาย จะเกิดความรู้ขึ้นมา บางทีมีคำถาม "นี่หรือคือการตาย" "ใช่แล้ว" แล้วจิตจะอธิบายไปเองโดยไม่มีสัญญาเจตนา แต่เป็นไปเองโดยอัตโนมัติ เรียกว่า ภาวนามยปัญญา